Lịch Sử Cà Phê Espresso

1. Giới thiệu

Cà phê Espresso không chỉ là một loại thức uống. Đó còn là biểu tượng của sự tinh tế, kết tinh giữa nghệ thuật và công nghệ pha chế. Hơn một thế kỷ qua, Espresso đã không ngừng biến chuyển. Từ phát minh đầu tiên ở Ý, nó đã phát triển đến cuộc cách mạng “third wave” – nơi thay đổi hoàn toàn cách con người cảm nhận về chất lượng, hương vị và trải nghiệm cà phê.

Bài viết này sẽ đưa bạn khám phá hành trình đầy cảm hứng đó. Chúng ta sẽ cùng nhìn lại những bước ngoặt quan trọng và dự đoán các xu hướng tương lai của Espresso.

2. Khởi nguồn và phát triển ban đầu

• Cuối thế kỷ 19: Trước Espresso, người ta chỉ pha cà phê bằng cách đun sôi (cà phê Pháp), lọc (filter) hay ngấm (tổ chức Turkey).

• 1901–1903: Nhờ nghiên cứu của Luigi Bezzera (Milan, Ý), khái niệm “cà phê nhanh” ra đời khi ông dùng áp suất hơi nước để chiết xuất cà phê trong vài giây, thay vì nhiều phút như trước. Máy đầu tiên thường gọi là “Bezzera machine”.

• Luigi Bezzera & Desiderio Pavoni: Bezzera bán bằng sáng chế cho Pavoni, và từ năm 1905, máy pha Espresso Pavoni xuất hiện tại quán cà phê Milan.

3. Công nghệ pha chế: Từ áp suất hơi nước đến máy Espresso hiện đại

3.1 Máy pha thế hệ đầu

• Nguyên lý hơi nước: Hơi nước được đun sôi rồi dẫn qua cà phê xay, tạo áp suất ~1–1.5 bar, cho ra tách Espresso đầu tiên.

• Hạn chế: Nhiệt độ không ổn định, tầng crema mỏng, hương vị có phần cháy khét.

3.2 Bước tiến với áp suất cao

• 1945: Người Ý Achille Gaggia sáng chế piston lò xo, tạo áp suất lên đến 8–10 bar, cho lớp crema mịn, hương thơm dậy mạnh hơn.

• Máy Gaggia “Crema”: Bước ngoặt đưa Espresso đến chuẩn mực hiện đại.

3.3 Máy bán tự động và tự động

• 1955–1980: Máy bán tự động xuất hiện, người pha vẫn điều chỉnh lực nén và áp suất, nhưng cơ chế hoạt động đã cải thiện.

• 1980–2000: Máy tự động, người dùng chỉ cần bấm nút, áp suất, lượng nước, nhiệt độ được máy cân chỉnh tự động.

• Ngày nay: Máy Elektra, La Marzocco, Slayer… hội tụ công nghệ PID, cảm biến dòng chảy, màn hình cảm ứng, giúp tối ưu hương vị và dễ vận hành.

4. Sự lan tỏa khắp châu Âu

• Những năm 1920–1930: Espresso dần phổ biến ra Roma, Napoli, Turin.

• Chiến tranh thế giới II: Tuy bị gián đoạn, nhưng sau đó Espresso được phục hồi mạnh mẽ, trở thành nét văn hóa không thể tách rời của Ý.

• Thập kỷ 1950–1960: Espresso lan rộng sang Pháp, Anh, Đức. Tại Paris, quán cà phê Ý mọc lên khắp nơi, giới nghệ sĩ, trí thức mê mẩn thức uống này.

5. Espresso và văn hóa cà phê Ý

5.1 “Bar” – trung tâm văn hóa

• Bar không chỉ là nơi uống cà phê, mà còn là không gian giao tiếp, bàn chuyện chính trị, văn chương.

• Từ sáng sớm đến tối muộn, người Ý nối đuôi để có tách Espresso “thần thánh”.

5.2 Nghi thức uống Espresso

• Espresso đơn (Solo): 25 ml, uống nhanh trong 20–30 giây.

• Doppio: 50 ml – dành cho người cần lượng caffeine cao hơn.

• Ristretto, Lungo: Thay đổi lượng nước để điều chỉnh độ đậm – nhạt, hương vị.

6. Thập kỷ đổi mới: Từ Ý ra thế giới

• 1960–1970: Luigi Bazzara, Ernesto Illy (Tập đoàn Illy) nghiên cứu hạt cà phê, rang xay chuẩn xác.

• 1980–1990: Starbucks (Mỹ) giới thiệu Espresso cho công chúng rộng lớn, biến nó thành thức uống phổ thông khắp Bắc Mỹ.

• Café chain: Caffè Nero (Anh), Costa Coffee (Anh), Peet’s Coffee (Mỹ)… thúc đẩy văn hóa Espresso toàn cầu.

7. Cuộc cách mạng “third wave” và vai trò của Espresso

• Third wave coffee: Chú trọng nguồn gốc hạt, cách rang, cách pha.

• Espresso specialty: Barista là nghệ nhân, sử dụng máy pha cao cấp, cân chỉnh từng thông số: nhiệt độ, áp suất, lượng nước, hạt cà phê single-origin.

• Xu hướng Latte Art: Tạo hình trên lớp crema, biến tách Espresso thành tác phẩm nghệ thuật.

• Microroasters: Các cơ sở rang nhỏ lẻ chuyên phục vụ quán specialty, giúp khơi lại tinh thần khởi nguồn của Espresso.

8. Tương lai của Espresso: Xu hướng và công nghệ

1. Machine Learning & IoT: Máy pha tích hợp AI tự động tinh chỉnh profile để mỗi tách Espresso đạt chuẩn “chuẩn hóa cá nhân”.

2. Cold Brew Espresso: Pha lạnh để giảm độ axit, thích hợp khẩu vị phương Tây.

3. Hạt cà phê bền vững: Xu hướng Fairtrade, Organic, RECO Certified…

4. Phụ kiện thông minh: Cân xay tự động, tay cầm (portafilter) tối ưu, tay pha điện tử (e-tamping).

5. Cà phê hòa tan chất lượng cao: Instant Espresso “third wave” giúp trải nghiệm nhanh mà vẫn giữ hương vị đặc trưng.

9. Kết luận

Espresso đã trải qua một hành trình dài: từ phát minh sơ khai sử dụng áp suất hơi nước đến cuộc cách mạng công nghệ số hóa, từ biểu tượng văn hóa Ý đến trào lưu specialty trên toàn thế giới. Mỗi giai đoạn đều đánh dấu một bước tiến quan trọng, không chỉ về công nghệ máy móc mà còn về tư duy thưởng thức cà phê. Trong thập kỷ tới, khi AI, IoT, và cam kết bền vững trở thành xu hướng chủ đạo, Espresso sẽ tiếp tục phát triển, mang lại cho người yêu cà phê những trải nghiệm ngày càng tinh tế và cá nhân hóa hơn.