Thực vật học về cây cà phê

1. Danh pháp khoa học

• Chi: Coffea

• Họ: Rubiaceae (Thiến thảo)

• Loài phổ biến:

  • Coffea arabica (Cà phê Arabica)

  • Coffea canephora (Cà phê Robusta)

  • Coffea liberica (ít phổ biến hơn, hạt to)

2. Đặc điểm hình thái học

Thân cây

• Là cây thân gỗ, sống lâu năm.

• Cao từ 2–8m tùy giống và điều kiện canh tác (Arabica thường thấp hơn Robusta).

• Thân phân nhánh đối xứng, có vỏ màu nâu hoặc xám.

Lá cây

• Lá mọc đối, hình elip, mép nguyên hoặc hơi gợn sóng.

• Màu xanh đậm, bóng, chiều dài từ 10–15 cm.

• Lá giữ vai trò quan trọng trong quang hợp và ra hoa đúng mùa.

Hoa cà phê

• Hoa nhỏ, màu trắng, có hương thơm giống hoa nhài.

• Mọc thành chùm ở nách lá.

• Cây thường nở rộ sau những cơn mưa đầu mùa.

• Thụ phấn nhờ côn trùng hoặc gió, Arabica chủ yếu tự thụ phấn, Robusta cần thụ phấn chéo.

Quả cà phê (Coffee cherry)

• Là dạng quả hạch (drupe), ban đầu màu xanh, chín chuyển đỏ hoặc vàng.

• Mỗi quả thường chứa 2 hạt (đôi khi 1 hạt, gọi là peaberry).

• Thời gian từ lúc ra hoa đến thu hoạch:

  • Arabica: khoảng 7–9 tháng

  • Robusta: khoảng 9–11 tháng

3. Điều kiện sinh trưởng

• Nhiệt độ:

  • Arabica: 15–24°C

  • Robusta: 24–30°C

• Độ cao lý tưởng:

  • Arabica: 1000–2000m

  • Robusta: 0–800m

• Lượng mưa: 1200–2200 mm/năm

• Đất: Tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt, pH từ 5.5–6.5

• Ánh sáng: Ưa sáng nhưng cần bóng bán phần khi còn nhỏ

4. Sinh lý học đáng chú ý

• Cây cà phê rất nhạy cảm với thời tiết và đất đai – điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hương vị hạt cà phê.

• Arabica có năng suất thấp, nhạy cảm với sâu bệnh nhưng hương vị cao cấp.

• Robusta khỏe mạnh, năng suất cao, nhưng vị đậm, đắng, ít axit hơn Arabica.

5. Vòng đời của cây cà phê

1. Giai đoạn cây con: 0–1 tuổi (ươm trồng)

2. Giai đoạn kiến thiết cơ bản: 1–3 tuổi (tạo hình, chăm sóc thân cành)

3. Giai đoạn kinh doanh: từ năm thứ 3 trở đi

4. Giai đoạn suy thoái: sau khoảng 20–25 năm (phải trồng thay mới)